حمل و نقل مدرن بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات

ارتباطات خودرویی، راهکاری برای سلامت و امنیت جانی رانندگان خبر کشته شدن یکی از رانندگان زحمت­کش ناوگان حمل­‌ونقل بار کشور که حین انجام کار در محور ساوه به سمت خرمشهر در شامگاه ۲۸ بهمن ماه گذشته مورد حمله سارقان قرار گرفته و به قتل می­‌رسد، در فضای آکنده از اندوه سانحه هوایی شرکت هواپیمایی آسمان، شاید آن‌گونه که بایسته است مورد توجه قرار نگرفته باشد. بدون ورود به جزئیات موضوع و فارغ از چند و چون ماجرا، که چیزی از اهمیت آن نمی‌­کاهد، با این سوال بسیار مهم مواجه هستیم که آیا تجهیزات حوزه حمل‌ونقل هوشمند (ITS) می‌توانند در پیشگیری و جلوگیری از تکرار چنین حوادثی به‌کار آیند یا خیر؟ این حادثه البته برای اولین بار نیست که در جاده­‌های کشور اتفاق می­‌افتد و خاص ایران هم نیست و مشابه آن در همه جای دنیا به شکل‌های مختلف روی می­‌دهد، اما مهم این است که برای جلوگیری از آن راهکارهای فناورانه وجود دارد. مشابه راه‌حل بسیار ساده مقابله با سرقت از بانک‌ها که در آن از کلید مخفی زیر میز کارکنان برای اعلام سرقت به مراکز پلیس استفاده می‌­شود، در اینجا نیز می­‌توان امکانی را در تجهیزات خودرویی تعبیه کرد تا در صورت وقوع حمله سارقان، راننده بتواند به فوریت از آن استفاده نماید. اما این کار چگونه و با کدام فناوری قابل پیاده­‌سازی است؟ تجهیزاتی که در شرایط کنونی صحبت به‌کارگیری آن در ناوگان حمل بار کشور مطرح است و قبلاً نیز به صورت کاملاً ناقص بر روی تقریباً تمام اتوبوس‌­های مسافربری بین شهری نصب شده‌­اند، یعنی تجهیزات سامانه سپهتن می‌­توانند در صورت اصلاحات لازم برای منظور فوق مورد استفاده قرار گیرند، اما با این شرط که اصلاحات معماری پیش گفته در این سامانه اعمال شوند که در مطالب و مقالات متعدد قبلی مورد اشاره و تأکید قرار گرفته‌­اند. امید است امروز با تغییرات پیش آمده در معاونت حمل­‌ونقل سازمان راهداری و حمل­‌ونقل جاده‌­ای، مسئولان محترم این سازمان بیش از پیش به این موضوع مهم توجه نمایند.

راهکار فناورانه و مؤثر برای بهبود عملکرد و کارآمدسازی سامانه سپهتن چیزی جز استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی نمی‌­تواند باشد. فناوری­‌ای که در دنیا به عنوان فناوری بی­‌رقیب برای جلوگیری از وقوع تصادفات خودرویی شناخته شده است و امکان اجرای کاربردهای متعدد دیگری را نیز برای راحتی، آرامش و آسایش رانندگان فراهم می­‌سازد.

با استفاده از این فناوری خودروها می‌­توانند در هر لحظه از موقعیت خودروهای اطراف مطلع شوند و اطلاعات لازم را نیز از زیرساخت‌­های اطلاعات جاده‌­ای دریافت نمایند تا از ورود به موقعیت­‌های مخاطره‌­آمیز اجتناب کنند. وجود تجهیزات مبتنی بر این فناوری در یک خودرو باعث می‌­شود که اطلاعات مربوط به سرعت، جهت حرکت و موقعیت مکانی خودرو و سایر اطلاعات وضعیت خودرو به طور مرتب در محیط اطراف پخش شود تا خودروهای دیگر آن را دریافت نمایند. تجهیزات مبتنی بر این فناوری که در کنار مسیر نصب می­‌شوند نیز به هنگام عبور خودرو این اطلاعات را دریافت و به مراکز ذی­ربط مانند پلیس راه منتقل می­‌کنند تا حسب مورد اقدامات مراقبتی و مدیریتی لازم صورت گیرد. سامانه سپهتن در صورت اصلاح معماری آن به سادگی می­‌تواند به این فناوری مجهز گردد و محل­‌های کنونی استقرار دوربین­‌های ثبت تخلفات رانندگی در جاده‌­ها نیز از قابلیت نصب تجهیزات کنار مسیر این فناوری به خوبی برخوردار هستند تا در مجموع بتوانند ناوگان حمل­‌ونقل جاده‌­ای کشور را از کارآمدترین فناوری برای افزایش ایمنی خودروها و بهبود مدیریت راه­‌ها برخوردار سازند. در این صورت بدیهی است که کاربردهایی مانند اطلاع‌­رسانی حملات و دستبرد به خودروهای مجهز به این فناوری نیز به سادگی قابل اجرا خواهند بود. راننده خودرویی که به هر شکل ممکن مورد حمله سارقان قرار می­‌گیرد می‌­تواند در اولین فرصت از کلید مخفی تعبیه شده به این منظور استفاده کند تا خبر این حمله به سرعت در محیط اطراف پخش شود. خودروهای پلیس، اتوبوس­‌های مسافربری و یا سایر خودروهای حمل بار که به این فناوری مجهز هستند بلافاصله این خبر را دریافت خواهند کرد و شرایط کمک به راننده را فراهم خواهند کرد. علاوه بر این وجود تجهیزات کنار مسیر که در مکان‌های استقرار دوربین­‌های ثبت تخلفات رانندگی در جاده‌­ها و یا در محل پاسگاه­‌های پلیس راه نصب می­‌شوند نیز این خبر را به عوامل انتظامی منتقل خواهند کرد تا اقدامات خاص خود را انجام دهند. البته ممکن است در اینجا دو سوال یا ابهام مطرح شود که خوب است در انتها به آنها توجه داشته باشیم. اول اینکه آیا نمی‌­توان همین کار را با استفاده از فناوری ارتباطات سلولی (شبکه تلفن همراه) انجام داد و چه نیازی به استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی وجود دارد؟ پاسخ واضح است: اولاً دلیل اصلی استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی، قابلیت بلامنازع این فناوری برای افزایش ایمنی و جلوگیری از تصادفات خودرویی است که فناوری ارتباطات سلولی (حتی در نسل پنجم آن که سال‌های بعد خواهد آمد) فاقد آن است و ثانیاً برای استفاده از فناوری ارتباطات سلولی نیازمند وجود پوشش شبکه در کل جاده‌­های کشور و اعتبار سیم‌کارت داخل خودرو هستیم که ممکن است در زمان و مکان وقوع حادثه وجود نداشته باشند. اما سوال دوم اینکه سارقان قدری زرنگ‌تر هستند و در همان ابتدای کار ممکن است کل تجهیزات را از کار بیندازند و یا مانع استفاده راننده از کلید مخفی آن شوند. در پاسخ باید گفت: با علم به اینکه سارقان از وجود کلید اعلام خطر در بانک‌ها مطلع هستند، آیا تاکنون کسی از خیر وجود این کلید گذشته است؟ در حالی که این چنین نیست و با وجود استفاده از دوربین­‌های متعدد نظارت تصویری، این کلید همچنان در جای خود استفاده می‌­شود. البته راهکارهای نرم­‌افزاری و الگوریتم­‌های تشخیصی و یا لوازم پوشیدنی خاصی نیز وجود دارند که با استفاده از آنها می‌­توان رفتارهای غیرعادی و یا حالات عصبی راننده را که بر ضربان نبض یا درج حرارت بدن وی تأثیرگذار هستند را تشخیص داد و احتمال وقوع حوادثی مانند سرقت و یا حتی وقوع حملات قلبی راننده را با استفاده از فناوری فوق­‌الذکر به مراکز پلیس راه یا خودروهای امدادی گزارش نمود. قابل ذکر است هم‌­اینک در برخی از کشورهای پیشرفته دنیا برای آنکه فضای زندگی و تحرک را برای سالخوردگانشان ایجاد کنند از همین راهکارها و از تلفیق فناوری‌­های پوشیدنی با ارتباطات خودرویی استفاده می‌­کنند تا امکان رانندگی ایمن برای افراد مسن جامعه فراهم شود و ایشان را با این فناور‌ی‌ها تحت نظر می‌گیرند تا در صورت بروز مشکلات جسمانی و حملات قلبی، فوراً به کمکشان بشتابند. چرا ما برای کمک به رانندگان ناوگان حمل بار و مسافر در جاده‌­های کشور و سلامتی ایشان از این فناوری­‌ها استفاده نکنیم.

• حبیب رستمی- عضو گروه پژوهشی فناوری اطلاعات سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف

  منبع: تین نیوز